Chương 7: Giữa những người tị nạn
38. Hoà giải & chữa lành
Mọi người trong trại tị nạn chào đón tôi vì biết tôi là linh mục Dòng Tên. Nhưng để mọi thủ tục được dễ dàng hơn, tôi vào trại với tư cách là một nhân viên làm việc thiện nguyện cho Cao Uỷ Tị Nạn Liên Hiệp Quốc.
Hai ngày đầu, tôi chưa được phép tiếp xúc với bất cứ người dân tị nạn nào. Không phải ai cũng được vào trại tị nạn và được phép tiếp xúc với những người tị nạn. Họ là những người rất mỏng manh. Cuộc đời họ đã đập vào họ nhiều tổn thương, và họ vẫn còn rất dễ bị tổn thương. Với kinh nghiệm gần 50 năm phục vụ, các trại tị nạn của Dòng Tên đã phát triển một hệ thống pháp lý và quy tắc hành xử rất rõ ràng nhằm bảo vệ cho những người tị nạn mỏng manh và dễ bị tổn thương mà mình nhận cưu mang. Để có thể làm việc trong trại tị nạn, mọi nhân viên đều phải trải qua một khoá huấn luyện đặc biệt với rất nhiều điều cần lưu ý về cung cách hành xử, về những chuẩn mực đạo đức cần tuân giữ, cũng như về những kỹ năng đồng hành và xử lý những tình huống khó khăn hoặc khẩn cấp.
Đã có một dạo người ta bị sốc trước những lời tố cáo dành cho các nhân viên làm việc cho các tổ chức phi chính phủ của Liên Hiệp Quốc. Được nhận làm việc cho Liên Hiệp Quốc, các nhân viên của tổ chức này cũng được khoác vào mình những danh xưng rất đẹp: những người thiện nguyện, những người gìn giữ hoà bình, những người làm việc nhân đạo, những người chiến đấu cho nhân quyền, những người có sứ mạng chữa lành… Đối tượng mà họ phục vụ là những người nghèo, những kẻ bị bỏ rơi, những nạn nhân bị lạm dụng, những người bị bứng khỏi quê hương xứ sở của mình, những kẻ không còn một chốn nào để bám tựa. Mối quan hệ giữa kẻ giúp đỡ và và những người được giúp đỡ chưa bao giờ là một tương quan đồng đẳng. Một cách nào đó, những kẻ giúp đỡ luôn được xem là người có quyền, có thế, được ưu đãi, được trọng vọng, được yêu mến. Trong khi đó, những người cần đến sự giúp đỡ là những người luôn ở thế yếu, vì họ thật sự chẳng còn gì trong tay. Thậm chí, cả niềm hy vọng le lói về một tương lai cũng có khi là điều quá xa xỉ đối với họ. Họ vô phương tự vệ và là những người dễ bị tổn thương nhất giữa lòng xã hội và cộng đồng mà họ đang sống… Thế nên luôn có nguy cơ là những người có quyền lợi và được ưu đãi lạm dụng những quyền lợi và ưu đãi dành cho mình. Luôn có nguy cơ những người đi làm thiện nguyện không thắng được những thấp hèn của bản năng con người và tự biến mình trở thành những kẻ làm điều ác. Luôn có nguy cơ chính những người dấn thân vào sứ mạng chữa lành lại gây ra những tổn thương còn khủng khiếp và tai hại hơn vết thương mà họ muốn chữa lành nữa.
Trước quá nhiều khó khăn và thử thách, rất dễ để những người tị nạn lâm vào cảnh cùng đường và tuyệt vọng. Khi đã cùng đường, người ta thường chẳng nghĩ được gì khác ngoài chuyện phải làm mọi cách để sống còn. Khi đã tuyệt vọng, người ta rất dễ buông xuôi tất cả, chẳng màng gì đến nhân phẩm và giá trị của mình nữa. Không phải là không có nguy cơ một người tị nạn sẵn sàng dùng chính thân xác của mình chỉ để đổi lấy chút thức ăn, kiếm thêm chút tiền bạc. Không phải không có nguy cơ một người tị nạn chịu cúi đầu chấp nhận bị khai thác và bị lạm dụng để mua về cho mình một chút yên ổn và một chốn dung thân.
Ngoài chuyện phải giải quyết những vấn đề khẩn cấp như cái ăn, cái mặc, chỗ ở, thuốc men, an ủi và chữa lành những tổn thương nghiêm trọng… các trại tị nạn của Dòng Tên luôn có những kế hoạch và chiến lược dài hạn hướng đến tương lai. Giúp cho người tị nạn có cái ăn cái mặc để sinh tồn thì dễ, cho họ một niềm hy vọng hướng đến tương lai mới là khó. Bảo bọc và cưu mạng những người tị nạn thì dễ, khơi lại trong họ niềm tin và sự trân trọng dành cho chính giá trị và nhân phẩm của mình mới là khó.
Khi được nhận vào làm việc với tư cách là một người có sứ mạng chữa lành và hoà giải, tôi thật sự hạnh phúc khi được tháp mình vào guồng máy công việc của tổ chức được chính một vị Tổng Quyền của Dòng Tên thành lập. Tôi càng hạnh phúc hơn khi có thể làm một chút gì đó rất nhỏ cho tổ chức đã ra đời vì chính những người đồng bào tị nạn Việt Nam của tôi. Tôi gọi đây là cách để mình bày tỏ lòng biết ơn…
Sứ mạng của những người làm việc trong các trại tị nạn Dòng Tên là đồng hành, phục vụ, và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân tị nạn. Giá trị cốt lõi được theo đuổi trong bất cứ một khu trại tị nạn nào của Dòng Tên cũng là lòng thương xót, khơi dậy hy vọng, tôn trọng nhân phẩm, xây dựng tình liên đới, thể hiện lòng hiếu khách, và dấn thân hết mình để phục vụ… Tất cả đều là những quà tặng quý giá mà chúng tôi có thể dành cho những người đã bị đẩy ra khỏi quê hương xứ sở của mình.
Trên tất cả, nền tảng quan trọng nhất trong việc phục vụ của chúng tôi là niềm tin vào một Thiên Chúa là Đấng làm chủ lịch sự. Bằng cặp mắt chiêm niệm, chúng tôi học cách nhận ra sự hiện diện của Thiên Chúa dù là nơi những trang sử buồn thảm và bi đát nhất của nhân loại. Với niềm tin và linh đạo ấy, chúng tôi học cách chiêm ngắm, yêu mến, và phụng sự Thiên Chúa của chúng tôi ngang qua những người anh chị em được gởi đến trong vòng tay bảo bọc của mình.
Cao Gia An, S.J., Trích “Nhật Ký Châu Phi 2024”
Nguồn: Gia An’s blog
