Nói đến Lịch sử là nói đến những con người và sự việc đã xảy ra trong thời gian. Lịch sử tựa như một bánh xe không ngừng chuyển động, cho dù vận tốc có khác nhau tùy thuộc vào diễn tiến của lịch sử. Lặng để nhìn, chiêm nghiệm để nhận ra: mọi vật, cho dù là vật vô tri vô giác, đã có cơ duyên hiện hữu trên cõi đời đều có một lịch sử. Hội Dòng Nữ Đaminh Bùi Chu cũng không nằm ngoài quy luật ấy, Hội dòng chúng con cũng có cả một trang sử hào hùng, với những mốc điểm vàng son được ghi dấu bằng những nét thăng trầm, trải dài suốt hành trình hơn 300 năm đời dâng hiến, với những nét rất đặc trưng của mảnh đất Miền Bắc Việt Nam, một dải đất đồng bằng với khí hậu nhiệt đới, bốn mùa thay đổi nối tiếp nhau.
Để hiểu rõ hơn lịch sử của Hội dòng nữ Đaminh Bùi Chu, có lẽ ta phải quay ngược dòng thời gian để trở về “Nguồn Cội”. Nguồn Cội ấy đã có tự bao giờ mà khi con nhập tu, Cội Mẹ đã đứng đó, vững vàng trên mảnh đất Bùi Chu, bên dòng Sông Hồng vẫn long lanh nước chảy.
1. CỘI NGUỒN TÊN GỌI
Hội dòng được phôi thai vào năm 1715 với cái tên Nhà Mụ, sau đó vào năm 1920 Nhà Mụ được đổi tên thành Nhà phước, tới ngày 21/3/1951 Toà Thánh châu phê Hiến Pháp và ban phép lập dòng, từ đó Nhà Phước được nâng lên thành Hội dòng, với danh xưng là: Hội Dòng nữ Đaminh Bùi Chu, Thánh hiệu Catharina Siena.
2. ĐẤNG SÁNG LẬP NHÀ MỤ VÀ CÁC THỪA SAI ĐAMINH
Trong suốt dòng lịch sử truyền giáo còn ghi đậm dấu chân của các Thừa sai Đaminh trên Đất Việt. Cách riêng, Tỉnh dòng Nữ Vương rất thánh Mân Côi Manila Philipines đã gửi sang Nước Annam khoảng 243 thừa sai.
Hội dòng chúng con xin thành kính tri ân và tưởng nhớ công ơn của Cha Chính Bustamente Hy và các Cha thừa sai Đaminh đã qui tụ các thiếu nữ đầu tiên lại thành Nhà Mụ. Đây chính là một khởi điểm được thôi thúc bởi tác động mãnh liệt của Chúa Thánh Thần, để rồi nhờ quyết định táo bạo này mà Hội dòng chúng con dần dần được hình thành, phát triển và tồn tại cho đến ngày hôm nay.
Để Nhà Phước chúng con được nâng lên thành Hội dòng, chúng con thành kính tưởng nhớ tới Cha Christobao Alonso Bá, Cha Phêrô Nguyễn Triền Miên đã soạn thảo Hiến Pháp, Nội quy cho chị em Đaminh Bùi Chu. Cha Giuse Hoàng Gia Huệ, Cha Hoàng Mạnh Hiền là những người đã huấn luyện cho chị em trong những ngày đầu mới thành lập Hội dòng.
Thời kỳ ổn định, Hội dòng chúng con được được đón các Cha thuộc Tỉnh dòng Nữ vương các Thánh Tử đạo tại Việt Nam: Cha Bác Đaminh Nguyễn Thanh Liêm, Cha Bác Đaminh Chu Quang Đương với sứ vụ người đồng hành, Cha Bác là người đã đưa Hội dòng lên một bước phát triển mới. Trong thời gian hiện tại Hội dòng chúng con có Cha Giuse Nguyễn Cao Huấn đang là linh hướng cho Hội dòng.
3. ĐẤNG THIẾT LẬP VÀ CÁC ĐỨC CHA COI SÓC GIÁO PHẬN
Bên cạnh các Cha Dòng Đaminh, lịch sử của Hội dòng còn ghi đậm công ơn cao dầy của Đức Cha Phêrô Maria Phạm Ngọc Chi, đấng đã cải tổ Nhà phước và thiết lập Hội dòng Nữ Đaminh Bùi Chu. Đức Cha Giuse Phạm Năng Tĩnh người đồng hành với Hội dòng trong thời kỳ khó khăn nhất. Đức Cha Đa Minh Lê Hữu Cung. Đức Cha Giuse Maria Vũ Duy Nhất. Đức Cha Giuse Hoàng Văn Tiệm. Đức Cha Phụ tá: Phêrô Nguyễn Văn Ðệ. Đức Cha Tôma Vũ Đình Hiệu.
Trong những năm Hội dòng còn đang trong giai đoạn Nhà Phước, chúng con đã được đón nhận sự nâng đỡ, che chở của các Đấng đã coi sóc Địa Phận Trung: Đức Cha Melchor García Sanpedro Xuyên. Đức Cha José María Díaz Sanjurjo An. Đức Cha Berrio Ochoa Vinh. Đức Cha Bernabé García Cezón Khang. Đức Cha Manuel Ignacio Riaño Hòa. Đức Cha Wenceslao Oñate Thuận. Đức Cha Máximo Fernández Định. Đức Cha Pedro Muñagorri Obineta Trung.
4. CÁC CHA ĐẶC TRÁCH CÁC DÒNG TU
Trong dòng lịch sử chúng con sẽ còn ghi mãi công ơn của các Cha đặc trách Hội dòng: Cha Giuse Phạm Văn Huyễn. Cha Giuse Lê Ngọc Hoàn. Cha Vinh sơn Trần ngọc Bút. Cha Đaminh Trần ngọc Tuất. Cha Micae Trần Minh Tiến. Cha Vũ Quang Tuyến. Cha Phaolô Nguyễn Thanh Bình. Cha Giuse Lê Văn Sở, Cha Phaolô Đinh Văn Đông.
5. CÁC MẸ VÀ CÁC BỀ TRÊN TỔNG QUYỀN
Cùng song hành và gánh vác công việc của Hội dòng vượt qua gian nan thử thách. Giờ đây trong tâm trí của mỗi chị em chúng con hằng lưu giữ, biết ơn và ghi nhớ: Mẹ Bề trên tiên khởi: Mẹ Emilia Nguyễn Thị Sê; Mẹ đại diện: Mẹ Maria Trần Thị Mến; Mẹ Lucia Nguyễn Thị Ne (Mẹ làm 2 khoá); Mẹ Benvenuta Nguyễn Thị Lan (Mẹ cũng làm 2 khoá); Mẹ Antônia Phạm Thị Na; Mẹ Balbila Nguyễn Thị Phúc; (Mẹ Phúc là Mẹ cuối cùng với khoá làm việc là 6 năm). Sau đó áp dụng theo Công đồng Vaticano II, mỗi khoá Tổng còn 4 năm.
Bề trên Tổng quyền Agatha Hoàng Thị Nhài; Bề trên Tổng Quyền Lidwina Đinh Thị Sáng (Dì làm 2 khoá); Bề trên Tổng quyền Têrêxa Vũ Thị Hiên (Dì làm 2 khoá); Bề trên Tổng quyền Maria Victoria Đỗ Thị Hương Hồng; Bề trên Tổng quyền Têrêxa Đoàn Thành Nhiên; Bề trên Tổng quyền đương nhiệm: Cecilia Trần Thị Tuyết.
6. LỊCH SỬ CHIẾC ÁO DÒNG
Thời kỳ đầu, các chị em mặc tu phục như dòng kín, gồm: áo chùng trắng, dây thắt lưng, tràng hạt Mân Côi, áo Phép trắng, khăn trắng che trán, áo Camail trắng, khăn trùm đen.
Năm 1969 Hội dòng đón nhận đường hướng canh tân Áo dòng của Công đồng Vaticano II
Năm 1985 Hội dòng bỏ Lúp bìa.
Năm 1992 chị em mới chính thức bỏ áo camail đồng thời thay kiểu Lúp như thời bây giờ. Hội dòng quyết định đổi áo đen sang áo Blue trắng, các em Thử sinh mặc áo dài trắng thay cho áo dài đen.
7. LỊCH SỬ CÁC BẢN LUẬT
Cha chính Bustamente Hy và các Cha Đaminh lập Nhà Mụ đầu tiên tại Trung Linh và sau đó các Cha Đaminh đi truyền giáo ở đâu thì thành lập Nhà mụ tại đó. Các Cha cũng đưa ra những Luật riêng cho Nhà ấy. Mãi tới năm 1860 mới có bản luật chính thức bằng chỗ Nôm. Năm 1951 Hội dòng đã có Hiến Pháp và Nội qui, tới năm 1957 Hội dòng đã in và phổ biến sách Tu luật. Năm 1969 Họi dòng canh tân Hiến Pháp theo Công đồng Vaticano II. Năm 1996 Hội dòng đón nhận Hiến Pháp chung của Liên Hiệp nữ Đaminh Việt Nam. Nhưng Phải tới năm 2004 Hội dòng mới chính thức sống theo Hiến Pháp của Liên Hiệp Nữ Đaminh Việt Nam. Năm 2019 Hiến pháp Liên Hiệp Nữ Đaminh Việt Nam đã được tu chính lại đôi chút.
8. CÁC LỚP KHẤN
Từ năm 1952 tới năm 1954 năm nào Hội dòng cũng có lớp khấn
Sau năm 1954 do biến cố di cư, các chị em đã đi gần hết, Nhà tập lại được ký di chuyển tới Thánh Tâm Hố Nai nên Hội dòng thời đó không có lớp khấn.
Năm 1957 đã tái lập Tập viện nên tới năm 1959 có lớp khấn trở lại. Sau này đều có các lớp khấn. Thời gian bình an chẳng được bao lâu, do thời cuộc khó khăn, Nhà nước cấm cách. Năm 1964; 1967 không có lớp khấn. Đặc biệt từ năm 1969 trở đi Nhà dòng không có lớp khấn. 20 chị phải trục xuất về quê. Năm 1977 có lớp khấn trở lại nhưng ngay sau đó lại bị ngưng, đến năm 1980 cũng có lớp khấn nhưng ngay sau đó lại bị ngưng đến năm 1986. Năm 1987 có lớp khấn. Năm 1988;1989;1990 không có lớp khấn. Sau đó có lớp khấn vào năm 1991 rồi cũng lại ngưng. Kể từ 1994 trở đi Hội dòng năm nào cũng có lớp khấn trừ 2001 và 2013 không có lớp khấn.
9. LỊCH SỬ TÊN GỌI CÁC VỊ BỀ TRÊN
Người đứng đầu Nhà Mụ, được gọi là Bà Mụ, người đứng đầu Nhà phước được gọi là Mẹ. Khi Hội dòng được thành lập thì lúc đầu cũng gọi là Mẹ nhưng tới năm 1992 người đứng đầu Hội dòng gọi là Bề trên Tổng quyền, và cho đến nay vẫn gọi với cái tên thân thương đó.
Giúp việc Bà Mụ là Bà phó, sau được đổi thành Bà Nhì, bây giờ được gọi là: Dì Phụ tá Bề Trên Tổng quyền
Chị Cai chuyên lo việc đồng áng sau này được gọi là Chị Tổng Quản Lý
Chị Ả là người chuyên coi sóc đồ lễ, Nhà nguyện, xướng kinh, đọc sách và dậy các chị em mới bước vào tu. Ngày nay gọi là các chị Giáo.
10. LỊCH SỬ ĐAMINH BÙI CHU VÀ ĐAMINH TAM HIỆP
Hội dòng Đaminh Bùi Chu và Đaminh Tam Hiệp có cùng một nguồn gốc, tới năm 1954, do thời cuộc khó khăn chị em phải chia xa. Mẹ Emilia Nguyễn Thị Sê cùng với các chị khấn các em Tập Sinh đã phải bỏ lại Tu viện theo làn sóng di cư vào Nam. Ở nhà chỉ còn lại 12 chị khấn, trong đó có Bà cố vấn thứ 3 Lucia Nguyễn Thị Ne và Bà Thơ ký Antônia Phạm Thị Na, 15 bà phước và 13 chị giúp việc ở các sở của Dòng. Chị em di cư sau bao ngày lang thang đã chọn được khu rừng cây ở Tam Hiệp để định cư. Năm 1955 Cha Giuse Phạm Năng Tĩnh đã đặt Bà Maria Trần Thị Mến làm Mẹ đại diện cho Mẹ Emilia Nguyễn Thị Sê đã di cư vào Miền Nam.
Năm 1960 Nhà mẹ được tái lập, Ban điều hành Nhà mẹ đã đặt Mẹ Emilia Nguyễn Thị Sê làm Mẹ đại diện Miền Sài gòn. Thời đó Đaminh Tam hiệp vẫn trực thuộc Nhà Mẹ Bùi Chu
Vừa tái lập Nhà mẹ được 2 năm thì năm 1962 theo thông tư của Thánh Bộ truyền giáo quyết định các Dòng di cư thuộc thẩm quyền Đức Giám Mục Địa phương nơi các Dòng đã di cư đang ở. Từ đây Đaminh Tam Hiệp biệt lập với Nhà Mẹ và địa phận gốc. Nhưng phải tới 1995 mới biệt lập hẳn theo Pháp Lý.
11. LỊCH SỬ NHÀ NGUYỆN
Năm 1915 Bà Emilia Nguyễn Thị Sê xây Nhà nguyện Nhà mụ Đaminh Bùi chu, năm 1999 Dì Bề trên Tổng Quyền Lidwina Đinh Thị Sáng đã trùng tu lại ngôi Nhà Nguyện, tới năm 2009 Dì Bề trên Tổng quyền Têrêxa Vũ Thị Hiên đã khởi công xây ngôi Nguyện Đường mới. Tới năm 2014 thời Dì Bề trên Tổng quyền Victoria Đỗ Thị Hồng, Hội dòng khánh thành Nguyện Đường vào ngày 09/11/2014
12. LỊCH SỬ KHU ĐẤT THÁNH
Khi Hội dòng từng bước đi vào ổn định, Dì Bề trên Tổng quyền Agatha Hoàng Thị Nhài đã mua đất làm nghĩa địa riêng cho chị em đã qua đời vào năm 1993. Năm 2003 Dì Bề trên Tổng quyền Lidwina Đinh Thị Sáng đã nâng cấp, làm lại bia mộ. Ngày mùng 03/11/ 2017 Dì Bề trên Tổng quyền Têrêxa Đoàn Thành Nhiên cùng với quý Dì trong Ban cố vấn đã mua đất, quy hoạch và khởi công xây Thánh Địa mới. Tới ngày 03/11/ 2018 đã khánh thành Thánh Địa trong tình thương và sự quan phòng của Thiên Chúa. Thánh địa khang trang sạch đẹp ghi dấu bao công khó của các chị em.
13. TRI ÂN QUÁ KHỨ
Những mốc son con vừa điểm lại là tiếng nói của con thơ nhớ về nguồn cội mà thượng nguồn là chính Thiên Chúa đã quan phòng và cho Hội dòng chúng con được hiện diện trên mảnh đất Bùi Chu thân thương này. Tri ân Cha Chính Bustamente Hy đấng sáng lập Nhà Mụ đầu tiên. Đức Cha Phêrô M. Phạm Ngọc Chi đấng thiết lập Hội dòng nữ Đaminh Bùi Chu. Các Đấng coi sóc Địa Phận, các Cha đã đồng hành với Hội dòng. Các Mẹ, các Bề trên, các chị đã đi trước chúng con…
Con bây giờ ở nhà cao cửa rộng, nghe thương lắm những năm tháng đầu tiên các Mẹ, các Dì, lầm lũi dưới mái tranh nghèo, chân lấm tay bùn, mong ước gây dựng một cơ đồ. Đất con đứng, nhà con ở, bao vật dụng con dùng vẫn còn in đậm mồ hôi, giọt máu đào và bao công khó của người đi trước. Nề nếp gia phong con được thừa hưởng, sứ vụ tông đồ con đang tiến bước là thành qủa của bao ngày, các Mẹ các Dì đã nỗ lực hy sinh và giờ đây chúng con được tận hưởng. Lời Chúa nói với dân Israel xưa, như nói với chúng con là những thế hệ đi sau: “Ta đã ban cho các ngươi đất các ngươi đã không vất vả để khai phá, những thành các ngươi đã không xây mà được ở, những vườn nho và những trái ô lưu các ngươi đã không trồng mà được ăn”(Giôsuê 24, 13). Vâng đã bao lâu “Cội Mẹ” đã âm thầm ăn sâu vào lòng đất, thu tích dưỡng chất, năm tháng dãi dầu. Cây nuôi mầm, mầm trổ sinh cành lá đơm bông kết trái tặng cho đời. Người người nhìn cành lá xanh tươi, đều ngợi khen cây tràn trề sức sống. Nhưng chúng con biết, cành lá có trổ sinh hoa trái là nhờ những chùm rễ chuyên cần chẳng nề quản gian nan, không nản chí vì bị lãng quên, không than van trước bão tố cuộc đời, vẫn hy sinh cho đi đến cùng mãi mãi.
14. ĐỊNH HƯỚNG TƯƠNG LAI
Hội dòng không là ai xa lạ nhưng là chính các Mẹ, các Dì thuộc thế hệ trước, và đến lượt, chính chúng con cũng đang hân hạnh góp một phần nhỏ bé của mình làm nên lịch sử của Hội dòng. Lịch sử của Hội dòng vẫn còn đó, vẫn đang dang dở, cần tất cả các thành viên cùng nhau viết tiếp lên những trang sử hào hùng. Nhưng để có một trang sử hào hùng tươi sáng, cần lắm các Tu sĩ với đời sống thánh thiện và tiếp nối được truyền thồng của các bậc tiền nhân để lại. Mỗi cố gắng âm thầm, dù rất nhỏ bé của từng chị em, sẽ là lời tạ ơn dâng lên Thiên Chúa, tri ân thế hệ đi trước và là sức mạnh thu hút thế hệ tương lai.
Chúng con những thế hệ đi sau xin tiếp nối truyền thống của các bậc tiền nhân để lại, xin đặt lịch sử của Hội dòng trong bàn tay Thiên Chúa quan phòng. Tin tưởng cậy trông phó thác nơi Chúa. Đấng vẫn vẽ những đường thẳng trên những nét cong. Đấng là khởi nguyên và tận cùng. Ngài đang đưa thời gian tới chỗ hoàn trọn viên mãn.
Rosa Thu Phương
Nguồn sách tham khảo:
Sách Hội dòng nữ Đaminh Bùi Chu, 60 năm nhìn lại
Những tâm tình của chị em trong cuốn Tập San Nắng Mai
